Terapia manualna

Medycyna manualna i terapia manualna są niezmiernie szerokie i zróżnicowane. Na świecie istnieje mnóstwo szkół i organizacji promujących swoje metody poprzez działalność dydaktyczną w postaci prowadzonych również w naszym kraju kursów podyplomowych. W Polsce pod parasolem terapii manualnej mogą znaleźć się tak różne formy terapeutyczne jak: mobilizacje i manipulacja stawów i tkanek miękkich, przez rozciąganie, terapię punktów spustowych, różne formy masażu (sportowy, terapeutyczny, głęboki, limfatyczny) do terapii czaszkowo-krzyżowej. W kontekst medycyny manualnej wpisują się również chiropraktyka i osteopatia ale są to niezależne dziedziny medyczne posiadające swoje własne podejście diagnostyczne i terapeutyczne i w przeciwieństwie do terapii manualnej nie są praktykowane przez fizjoterapeutów jeśli nie ukończyli oni odpowiednich szkół i uczelni chiropraktycznych lub osteopatycznych.

W klasycznej formie terapia manualna skupiała się na uruchamianiu stawów o zmniejszonym zakresie ruchu i ograniczeniu tzw. gry stawowej używając do tego technik mobilizacyjnych i manipulacyjnych. W bieżącym czasie rehabilitanci, fizjoterapeuci i masażyści przeszkoleni w terapii manualnej nie ograniczają się zazwyczaj do mobilizacji i manipulacji stawów w swojej pracy ale wzbogacają je w różne formy masażu, rozciągania, terapii punktów spustowych, poizometrycznej relaksacji mięśni oraz szerokiej gamy ćwiczeń terapeutycznych.

Mobilizacja jest zabiegiem wykonywanym na tkankach w celu poprawy ich ruchomości ale impuls, który wprowadza terapeuta pozostaje pod fizjologiczną kontrolą pacjenta. Manipulacja jest zabiegiem dążącym do poprawy ruchomości tkankowej, która zazwyczaj poprzez swoją prędkość, nie pozostaje pod świadomą kontrolą pacjenta. Obecnie najczęściej stosowaną formą manipulacji stawowej jest manipulacja wysokiej prędkości małej amplitudy czyli tzw. „nastawianie”.

W obydwu przypadkach terapeuta powinien monitorować odpowiedź tkankową podczas wykonywania techniki. Ponieważ mobilizacja jest techniką wolniejszą i o różnej amplitudzie, terapeuta może prowadzić monitoring odpowiedzi tkankowej podczas całego okresu wykonywania techniki. W przypadku manipulacji, która zazwyczaj jest ruchem wysokiej prędkości i małej amplitudy, monitoruje się zazwyczaj barierę tkankową tylko przed wykonaniem pchnięcia manipulacyjnego. Manipulacje wymagają większej precyzji wykonania gdyż są bardziej inwazyjne i mogą mieć poważniejsze skutki uboczne w przypadku nieprawidłowego ich przeprowadzenia. Ani mobilizacja ani manipulacja nie powinny być bolesne.

Spośród znanych indywidualności, które przyczyniły się do rozwoju manualnych technik diagnostycznych i terapeutycznych w  medycynie i rehabilitacji należy wymienić m.in.: Jamesa Cyriaxa, Karela Lewita, Vladimira Jandę, Robina Mckenzie, G.D Maitlanda, Briana Mulligana, Freediego Kaltenborna, Ole Grimsby, Olafa Evjentha.