Szumy uszne

Szum uszny możemy zdefiniować jako niepożądane wrażenie słuchowe pochodzenia wewnętrznego, rzadko słyszalne przez osoby trzecie lub jako percepcję dźwięku przy braku zewnętrznego źródła dźwięku dla pacjenta.

Szumy są względnie częste i dotykają około 10% społeczeństwa najczęściej między 40-70 rokiem życia, podobnie u obojga płci.

Nasilenie przyjmuje różne postacie od okazyjnej świadomości hałasu (np. dzwonienia, syczenia, bzyczenia, klikania lub szorstkich dźwięków) w jednym lub obu uszach, po nie do zniesienia dźwięk.

Szumy uszne przybierają różne formy i mają różne propozycje klasyfikacji. Jeden system klasyfikacji kładzie nacisk na rozróżnienie między typami wibracyjnymi i niewibracyjnymi, podczas gdy inny system grupuje różne formy szumu usznego w subiektywne lub obiektywne klasy.

Szum uszny wibracyjny jest spowodowany przenoszeniem na ślimak wibracji z sąsiednich tkanek lub narządów. Niewibracyjny szum w uszach jest wytwarzany przez zmiany biochemiczne w mechanizmie nerwowym słuchu.

Subiektywny szum w uszach, który jest bardziej powszechny, słyszy tylko pacjent. Obiektywne szumy uszne można usłyszeć przez stetoskop umieszczony nad strukturami głowy i szyi w pobliżu ucha pacjenta.

Mechanizm powodujący szum w uszach pozostaje słabo poznany. Szumy uszne mogą powstawać w dowolnym miejscu na drodze słuchowej od jądra ślimaka do kory słuchowej.

Szumy uszne mają wiele możliwych przyczyn. Dokładny wywiad i badanie fizykalne powinny mieć na celu wykluczenie poważnych zaburzeń. Ogólnie rzecz biorąc, pulsacyjny szum w uszach, jednostronny szum w uchu i szum w uszach związany z innymi jednostronnymi objawami otologicznymi stanowią potencjalnie poważniejszą chorobę podstawową niż dwustronny szum w uszach.

Zaburzenia otologiczne są najczęstszą przyczyną subiektywnego szumu w uszach. Większość przypadków szumu w uszach wynika z tych samych stanów, które powodują utratę słuchu.

Istnieją zasadniczo dwa rodzaje ubytków słuchu: przewodzeniowy i odbiorczy (zmysłowo-nerwowy) oraz wariant mieszany. Przewodzeniowy ubytek słuchu jest spowodowany hamowaniem transmisji dźwięku do ucha wewnętrznego. To hamowanie może być spowodowane przez zatkanie woskowiną, obrzęk zewnętrznego kanału słuchowego z powodu zapalenia ucha zewnętrznego, perforację błony bębenkowej, płyn ucha środkowego lub nieprawidłowości łańcucha kostnego ucha środkowego, takie jak otoskleroza.

Niedosłuch odbiorczy wskazuje na chorobę lub nieprawidłowość ucha wewnętrznego lub części ślimakowej ósmego nerwu czaszkowego. Najczęstszymi czynnikami etiologicznymi są ubytki słuchu wywołane hałasem (uraz akustyczny) lub postępująca utrata ostrości słuchu, która występuje wraz z wiekiem (niedosłuch starczy). Niedosłuch wywołany urazem akustycznym jest najczęstszym rodzajem nabytego ubytku słuchu. Jest nieodwracalny, ale można mu zapobiegać.

Obiektywne szumy uszne są rzadkie. Pacjenci z obiektywnym szumem usznym zwykle mają zaburzenia naczyniowe, chorobę neurologiczną lub dysfunkcję trąbki słuchowej
Szumy często są spowodowane przez leki. Do najważniejszych grup zaliczamy:

Aspirynę/ niesteroidowe leki przeciwzapalne
Antybiotyki
Chemioterapeutyki
Diuretyki
Heterocykliczne antydepresanty

Badanie pacjenta z szumem usznym

Dość kompleksowe badanie otologiczne można wykonać w gabinecie. Zewnętrzny kanał i błonę bębenkową należy sprawdzić pod kątem śladów uszkodzenia zatkania woskowiną, perforacji lub infekcji. Nerwy czaszkowe powinny zostać zbadane w celu wykrycia uszkodzenia pnia mózgu lub utraty słuchu. Należy wykonać osłuchanie stetoskopowe szyi, okolicy okołooczodołowej i wyrostka sutkowego. Szumy uszne pochodzenia żylnego można stłumić przez ucisk żyły szyjnej po tej samej stronie.

Następnym etapem badania jest szczegółowe badanie pod kątem czuciowo-przewodzeniowego ubytku słuchu. Używamy do tego testu Webera i Rinne. Do przeprowadzenia tych testów tradycyjnie przeprowadza się przy użyciu kamertonu 512 Hz lub 1024 Hz.

Z badań pozagabinetowych najczęściej wykonuje się audiometrię i tympanometrię w niektórych przypadkach dodatkowo badania krwi lub badania obrazowe czaszki (tomografia, rezonans).

Leczenie

Możliwości leczenia medycznego są ograniczone i z głównych metod należy wymienić:

Terapię TRT (Tinnitus Retraining Therapy)
Maskowanie
Neurofeedback

W osteopatycznym podejściu do szumów należy wziąć pod uwagę zwiększone napięcie mięśni wpływających na podstawę czaszki, podpotylicznych, mięśni nad i podgnykowych oraz podniebienia miękkiego.
Istnieje wyraźna kliniczna korelacja między bruksizmem/zaciskaniem zębów i zaburzeniem stawów skroniowo-żuchwowych i zaburzeniami słuchowymi (w tym szumem usznym). Dotyczy to zarówno szumu odbiorczego (czuciowo-nerwowego) jak i wynikającego z nieprawidłowości okluzyjnych. W tym ostatnim przypadku konieczne jest również leczenie ortodontyczne.

Teorie etiologii objawów słuchowych (w tym szumów usznych) opierają się na wspólnym embriologicznym pochodzeniu stawu skroniowo-żuchwowego i ucha środkowego z chrząstki Meckela, obecności struktur łączących ucho środkowe ze stawem skroniowo-żuchwowym i wspólnym unerwieniu mięśni żucia i ucha. Jest to ważny koncepcyjny element podejścia osteopatycznego do szumów usznych.

Osteopatia i terapia manualna powinna być w takich przypadkach kompleksowo skierowana na mięśnie żucia. Często w przypadku bruksizmu i zaciskania występują punkty spustowe (trigger points), które nie tylko powodują ból ale dodatkowo zaburzają mechanikę stawów skroniowo-żuchwowych. Wykorzystując techniki mięśniowe pozwalające na niwelowanie tych punktów z następczą poprawą biomechaniki stawów skroniowo-żuchwowych przyczyniamy się do zmniejszenia szumów usznych. Ponieważ w trakcie zaciskania i bruksizmu dochodzi do zwiększonej aktywności mięśni szyjno-czaszkowych oraz kompresji szwów kości skroniowych, ciemieniowych, czołowej oraz klinowej usuwanie dysfunkcji somatycznych w tym regionie jest również częścią leczenia osteopatycznego.

Cennym dodatkiem w terapii szumów usznych skorelowanych z mechanizmem zaciskania zębów jest indywidualnie dopasowana szyna relaksująca. W tej grupie pacjentów należy również położyć nacisk na techniki relaksacyjne, oddechowe i medytację jak również zajęcia ruchowe takie jak: Tai Chi, Qigong, niektóre formy jogi czy metodę Feldenkraisa.

Ponieważ niektóre przypadki szumów usznych są nieodwracalne, należy pouczyć pacjentów, w jaki sposób szum może wpływać na ich życie i emocje.